8/12 Hotspot Rotsoord wordt tot Werkoord verklaard (biënnale voor social design)

Op 8 december 2011 opent de 4e editie van ‘Utrecht Manifest biënnale voor social design’, met als titel Het Nieuwe Werklandschap. (Zie ook: http://www.utrechtmanifest.nl/).
Tijdens deze aftrap wordt Rotsoord tot Werkoord verklaard en gaan de vier hoofdprojecten van Het Nieuwe Werklandschap van start. De biënnale duurt van december 2011 tot en met mei 2012 en heeft het karakter van een ‘ontwerpend onderzoeksproject in ontwikkeling’ waarbij de focus ligt op het gebied Rotsoord en haar bewoners. (Stichting Utrecht Biënnale is een initiatief van het Centraal Museum, de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht, UMS Pastoe B.V. en Universiteit Utrecht.)

Het Nieuwe Werklandschap heeft haar thuisbasis aan de Heuveloord 140 (ACHTER Restaurant LE:EN). Vanuit deze locatie zullen de projecten zich vanaf december 2011 tot en met mei 2012 verspreiden in de wijk

De Biënnale heeft het karakter van een ‘ontwerpend onderzoeksproject in ontwikkeling’ waarbij de focus ligt op het gebied Rotsoord en haar bewoners. De vierde editie van Utrecht Manifest vindt plaats onder de artistieke leiding van Jurgen Bey, in samenwerking met de curatoren Studio Makkink & Bey, Ester van de Wiel, Sophie Krier & Erik Wong, en Christel Vesters.

tentoonstelling & symposium
Utrecht Manifest is een tweejaarlijks cultuurevenement in en rond de stad Utrecht. De vierde editie, die in december 2011 van start gaat en in mei 2012 zal worden afgesloten met een tentoonstelling en symposium, is ontstaan vanuit de behoefte om het ontwerpproces en de gebruiker dichter bij elkaar te brengen. Welke rol kan social design spelen in het formuleren van oplossingen voor maatschappelijke kwesties als duurzaamheid, sociale cohesie, onderwijs en de verhouding wonen en werken? Hoe kan design een breed publiek betrekken bij de inrichting van de (stedelijke) leefomgeving? Onderzoek in de wijk en samenwerking met verschillende, lokale initiatieven vormen de basis voor het beantwoorden van deze vragen.

ontwikkelingsmodel voor binnensteden
Het centrale thema voor deze editie van Utrecht Manifest is het potentieel van ‘het werklandschap’ als ontwikkelingsmodel voor onze binnensteden. In veel steden, waaronder de Utrechtse wijk Hooggraven, verdwijnt de industrie uit het stedelijk weefsel om plaats te maken voor bijvoorbeeld een nieuw appartementcomplex. Tegelijkertijd is onze arbeidsmarkt en de manier van werken drastisch aan het veranderen. Deze verschuivingen hebben ingrijpende gevolgen voor de sociale en economische, en dus maatschappelijke structuren in onze wijken.

design in het hart
Maar hoe ontwikkelen steden een structuur die wel inspeelt op de nieuwe omstandigheden? Hoe creëren we een stedelijk landschap als levend, lerend en werkend landschap? Het Nieuwe Werklandschap stelt voor om bedrijvigheid – uiteenlopend van kleinschalige, ambachtelijke productieplekken tot ultra-tech flexwerkers – weer een centrale plaats te geven in het straatbeeld. Aan de hand van vier projecten onderzoekt Het Nieuwe Werklandschap de meerwaarde van dit model voor bijvoorbeeld sociale cohesie, een duurzame invulling van ons mobiliteitsvraagstuk, economische duurzaamheid en nieuwe vormen van de overdracht van kennis en vaardigheden. Met dit thema plaatst Utrecht Manifest 2011 design in het hart van een sociaaleconomisch (en daarmee) maatschappelijk veranderingsproces.

ontmoetingsbroedplaats
Rotsoord wordt zowel voedingsbodem als test-site voor de verschillende activiteiten. Heuveloord 140 (achter LE:EN) fungeert gedurende de biënnale als broedplaats, werkplaats, ontmoetingsplaats, podium en archief en zal ook open zijn voor ‘gewoon publiek’ (buurtbewoners). Voor meer informatie, nieuws en activiteiten kunt u vanaf medio december 2011 de website raadplegen: http://www.utrechtmanifest.nl.

Helpdesk Rotsoord
(Dit project start in januari 2012:)
Hoe kunnen ontwerpers en gebruikers weer dichter bij elkaar gebracht worden, zodat de producten beter beantwoorden aan de specifieke vraag? Wat is de betekenis van social design in een werklandschap waarin de productieprocessen in vergaande mate zijn gefragmenteerd en het directe contact tussen maker en gebruiker is verdwenen? En wat kan de sociale, educatieve en economische meerwaarde zijn als de kleine industrie en bedrijvigheid weer het kloppend hart wordt in de wijk?

advies voor ontwerpkwesties
Speciaal voor de bewoners van Rotsoord en omgeving opent Studio Makkink & Bey een helpdesk waar men jonge ontwerpers om advies kan vragen voor uiteenlopende ontwerpkwesties; variërend van een inrichtingsadvies voor een nieuwe slaapkamer, multifunctioneel gebruik van een werkplek tot het creëren van meer groen in de wijk. Hiermee plaatst Helpdesk Rotsoord ontwerpers weer midden in de alledaagse realiteit.

achterhoofd
Tegelijk functioneert de helpdesk als platform om te onderzoeken wat er zoal leeft in de wijk, welke problemen spelen en wat de wensen zijn ten aanzien van de leefomgeving.
Met de idee- en planontwikkeling voor de toekomstige inrichting van het gebied in het achterhoofd, speelt Helpdesk Rotsoord een belangrijke rol in het inventariseren en mobiliseren van de input van bewoners.

Studio Makkink & Bey werd in 2002 opgericht en staat onder leiding van architect Rianne Makkink en ontwerper Jurgen Bey. Samen met hun designteam onderzoeken zij de verschillende gebieden van toegepaste kunst met specifieke aandacht voor het krachtenveld tussen het private en publieke domein.

ici RotsoordHoe ziet het bestaande werklandschap in Rotsoord eruit? Welke kennis en kunde – formeel en informeel; autochtoon en allochtoon – is er in de wijk aanwezig? Hoe bepalen deze kennis en ambachtelijke productieprocessen de economische en sociale structuur van de wijk? Voor het project Ici Rotsoord gaan de ontwerpers Sophie Krier en Erik Wong van start met het onderzoeken en inventariseren van het aanwezige potentieel aan kennis en vaardigheden in Rotsoord.

gouden gids blauwdruk
De automonteur, de tapijtwever, de belastingadviseur en alle kundigheden daar tussenin, worden opgenomen in een ‘gouden gids’ die zo een blauwdruk biedt voor het werklandschap van de wijk. Op basis van deze inventarisatie worden workshops georganiseerd met onder andere leerlingen uit het lagere en middelbare onderwijs met als doel om het lerende en werkende potentieel van de wijk bij elkaar te brengen. Gezamenlijk zullen zij producten en pilotsontwikkelen die in mei 2012 zullen worden gepresenteerd in een manifestatie.
(Dit ‘recept’ is eerder beproefd in het vergelijkbare project ICI: Casa, Ville Inventive, Un regard Hollandais in Casablanca, Marokko)

Sophie Krier is ontwerper en onderzoeker. In Field Essays schrijft en publiceert zij over de wisselwerking tussen veldwerk en reflectie in ontwerpprocessen. Momenteel werkt Sophie Krier aan een aantal symposia over het 21^e-eeuwse beeld, – ambacht, en – leren. Tussen 2004 en 2009 was zij hoofddocent aan de Gerrit Rietveld Academie. Erik Wong is artdirector en hoofddocent aan de Gerrit Rietveld Academie. Momenteel is Wong vooral programmeur en uitbater van Wongema, een voormalig dorpscafé in het uiterste Noordwesten van Groningen waar (kunst)onderwijs, onderzoekers, werkers en de plaatselijke gemeenschap een warm onderkomen vinden.

hoe smaakt Rotsoord?
Kan een industriegebied als voedingsbodem dienen voor een eetbaar landschap? Welke biotoop treffen we er aan? Kunnen we er een jaar rond voedsel produceren? Hoe organiseren we dat en welke rol spelen de stedelingen zelf? Startpunt voor het project Eetbaar Landschap van ontwerper Ester van de Wiel is het in kaart brengen van het lokale potentieel voor voedselproductie in het gebied Rotsoord. Samen met experts uit de ontwerpwereld zal worden gekeken hoe amateurs en professionals op het gebied van voedselproductie, tools en strategieën kunnen ontwikkelen om Rotsoord verder te ontwikkelen als culinaire broedplaats. Hierbij speelt een thema als de overdracht van informatie en kennis tussen amateurs en experts een belangrijke rol in haar projecten.

Ester van de Wiel is ontwerper met als werkterrein de publieke ruimte. De schaal varieert van gebruiksartikel tot masterplan. Haar projecten maken gebruik van de zogenaamde tussenruimtes in de stad en de samenwerking met en het samenbrengen van de kennis en kunde uit verschillende disciplines

werklandschap verdiept
Onderzoek naar het potentieel van het nieuwe werklandschap is niet alleen van betekenis voor de ontwerpdiscipline. Het sluit aan bij een brede maatschappelijke beweging die vraagt om een nieuwe visie op onze economische (productie)processen, meer betrokkenheid en inspraak bij de inrichting van onze leefomgeving, ons sociale stelsel, het onderwijssysteem en de arbeidsmarkt. In een programma met lezingen, debatten, kleinschalige denktanks en een symposium organiseert Het Werklandschap Verdiept een publiek platform waarop de discussie rondom het nieuwe werklandschap met een breed publiek zal worden gevoerd.

speculatief visualiseren
Thema’s die aan de orde komen zijn: social design in het onderwijs; economische waardecreatie versus sociaal dividend; en speculatief visualiseren als ontwerpstrategie. Het Werklandschap Verdiept loopt parallel aan de andere projecten en vormt zo de verbindende factor tussen de curatoren, stakeholders en betrokken bewoners in het gebied Rotsoord. Ter afsluiting organiseert Het Nieuwe Werklandschap in mei 2012 een symposium. Op de website van Utrecht Manifest zullen in de loop van 2012 aankondigingen en verslag worden gedaan van alle activiteiten. Het Werklandschap Verdiept wordt samengesteld door Christel Vesters.

Christel Vesters is theoreticus, schrijver en curator. Haar onderzoek richt zich op de relaties tussen beeldende kunst, architectuur en design met het publieke domein, en haar sociaal-politieke betekenis in het bijzonder.

 Utrecht Manifest
Stichting Utrecht Biënnale is in 2004 opgericht met als doel vijf biënnales te organiseren op het gebied van social design. Middels deze tweejaarlijkse cultuurevenementen wil de stichting bij een breed publiek aandacht genereren voor de ontwikkelingen binnen vormgeving en architectuur, met name in relatie tot de stad Utrecht. De activiteiten richten zich op een breed publiek variërend van professionals, opdrachtgevers, bestuurders en het algemene publiek.

Voor vragen kunt u contact opnemen met het projectbureau:
Elly Albers, Stichting Utrecht Biënnale
Rotsoord 3 Postbus 2152 3500 GD Utrecht Telefoon: +31 (0)30 – 258 55 56 Fax: +31 (0)30 – 258 55 49 E-mail: info@utrechtmanifest.nl