Lezing over de historie van de Gansstraat, die ooit de ‘Tolsteeg’ heette

“Gansstraat (en Koningsweg) 100 jaar geleden Utrecht”, 05-02-2011
Lezing & Presentatie door Peter Sprangers van de HKTH op zaterdag 5 maart aanvang 11.00, in de bibliotheek op het Smaragdplein. Duur ongeveer 1½ uur

De naam ‘Tolsteeg’ roept vaak verwarring op. Tussen 1818-1823, net na het vertrek van Napoleon, was Tolsteeg even een gemeente, zoals zelfs nu nog blijkt bij koopaktes van huizen, waarin nog de kadastrale naam ”Gemeente Tolsteeg’ in voorkomt.

Maar Tolsteeg is dus ook een wijk, grotendeels na 1954 gebouwd en met veel straatnamen die naar edelstenen zijn genoemd, die tussen de Vaartse Rijn, het spoor, Lunetten en Hoograven ligt. De oudere buurten Bokkenbuurt en het gebied ‘Rotsoord’ , tussen Briljantlaan en Vaartse Rijn horen ook bij Tolsteeg. (Volgens de gemeentelijke wijk- en buurtindeling heb je: ‘07.21 Tolsteeg, Rotsoord‘ en ‘07.31 Bokkenbuurt’)

Ondertussen is Tolsteeg een tamelijk onbekende wijk, want veel mensen denken dat het al Hoograven* is. Ook denken mensen vaak dat Tolsteeg een buurt bij de Tolsteegsingel moet zijn.. (gemeentelijke indeling: ‘05.21 Abstede, Tolsteegsingel e.o.’)

Peter Sprangers van de Historische Kring Tolsteeg Hoograven (HKTH) voegt hier aan toe: “Ons werkgebied ligt van Kromme Rijn tot (in een hoek van ongeveer 45 graden) Vaartse Rijn (incl.Jutfaseweg) Vandaar dat onze stichting.HKTH nu het thema brengt. Een strook achter de huidige Tolsteegsingel tot ca. de Abstederdijk heeft inderdaad bij (noem het groot) Tolsteeg gehoord, vandaar de naam Tolsteegsingel. De komst van het spoor deelde Tolsteeg in twee stukken.  Van spoor tot Kromme Rijn bevindt zich het Tolsteeg met de oudste rechten wat betreft naamgeving. De nieuwe aanwas van Tolsteeg is grotendeels na 1954 ten zuiden van het spoor gerealiseerd. Vandaar onze oproep aan Prorail om het te vernieuwen en verdubbelen spoor in een tunnelbuis te stoppen. Dan hoefde Aanzetnet.nl  niets meer uit te leggen…”)

En waar ligt dan de grens tussen de wijken Tolsteeg en Hoograven? Welnu, omdat Hoograven tot 1954 bij de gemeente Jutphaas hoorde, is dus de voormalige grens tussen Jutphaas (nu: Nieuwegein) en Utrecht de huidige grens tussen de twee wijken. Die grens loopt dan dus over de Aquamarijnlaan (die ooit ‘Hoogravensedijk’ heette, achter het Smaragdplein dus,  en langs het eind (-want hoogste nummers-)  van de Julianaweg. (Bent u daar nog?)

Gezien het voorgaande ligt de Bibliotheek Hoograven (Smaragdplein 100) in feite dus in de wijk Tolsteeg…  In diezelfde bibliotheek geeft  Peter Sprangers van de Historische Kring Tolsteeg Hoograven (HKTH) op 5/3 ,11.00u ,een lezing/presentatie over een andere voormalige ‘Tolsteeg’ , namelijk:  de huidige Gansstraat in de Watervogelbuurt (05.24), waarvan een deel in de volksmond bekend staat als het ‘Luie End..

‘Na een uitgebreid onderzoek laat de Historische Kring u een reconstructie zien van de Gansstraat (en Koningsweg tot de huidige waterlinieweg). Eeuwenlang was het een uitvalsweg naar de gebieden en plaatsen ten zuidoosten van de stad. Aanvankelijk heette dit zandpad: de Tolsteeg. Pas tegen 1500 werd de benaming Ganssteeg en in de loop van de 19e eeuw: Gansstraat.
Het was een typisch overgangsgebied tussen stad en agrarisch achterland, goed vergelijkbaar met de uitvalsweg naar Vleuten. Herbergen en veerhuizen in de buurt van de stadspoort en een enkele molen en buitenplaats als Soestbergen op iets meer afstand.
Halverwege de 19e eeuw kwamen er opvallende wijzigingen. De komst van de begraafplaats, de spoorwegen en een handelskolonie van arme Duitsers.  Omstreeks 1900 werd het gebied aan de oever van de Kromme Rijn ook ontdekt door industriëlen. Metaal, hout, asfalt en wasserijen. Een variatie in bedrijfsgebouwen afgewisseld met vele rijtjes
arbeiderswoningen en een enkel hofje. De middenstand manifesteerde zich op vele straathoeken en bijna huis aan huis in de buurt van het Ledig Erf.

Gansstraat (en Koningsweg) is tevens thema van de expositie,
van 1 t/m 26 maart , eveneens in de bieb op het Smaragdplein (100)